آموزش مفاهیم پایه تدوین / قسمت اول
در این سری جدید مقاله، ما به بررسی مفاهیم پایه تدوین می‌پردازیم. گروه هنری مانا رسانه این مقاله را به گونه‌ای طراحی کرده است که افراد غیرحرفه‌ای هم بتوانند مباحث موجود را درک و تجزیه و تحلیل کنند.
درحالت کلی برای مرحله ی پس تولید سه اصطلاح مختلف به کار برده میشود.
1) تدوین
2) مونتاژ
3) ادیتینگ
تدوین:
این کلمه در واقع ریشهی عربی دارد و از مدون کردن میآید و در لغت فارسی به معنای گردآوردن، فراهم آوردن،تالیف کردن ویا جمع آوری متون ادبی (شعر و نثر) است.
مونتاژ:
لغتی فرانسوی، به معنای سرهم کردن، برهم سوار کردن و به هم پیوند زدن است. این اصطلاح در پایان جنگ جهانی اول از صنعت وارد سینما شد.بین کار تدوینگر و مکانیک تشابه زیادی وجود دارد.
ادیتینگ:
واژهای انگلیسی که معادل فارسی ویرایش و ویراستاری است. و در حوزهی متون چاپی، ادبی و علمی_پژوهشی برای ویرایش متن ادبی و نیز مقابلهی متن ترجمه با متن اصلی به کار میرود. البته تدوینگر نیز مانند یک ویراستار فیلم را به مثابهی یک متن ادبی ویرایش میکند.
تدوین یکی از پیچیدهترین و در عین حال مهم ترین مرحلهی فیلمسازی است ودر حالت کلی بعد از مرحلهتولید و گاه همزمان با آن آغاز میشود.
یک تعریف برای تدوین فیلم:
ایجاد روابط یک دست بین سلسله نماها، صحنه ها و فصل ها برای خلق یک کل معنادار.
مراحل تدوین فیلم (به طور کلی در تدوین سه مرحله وجود دارد):
1)مرحلهی اسمبلی (گزینش نماها):
در این مرحله تدوین گر از روی فیلمنامه (سناریو) و یادداشت ها و گزارش منشی صحنه برای ایجاد نظم بین نماها پلان ها را از پلان اول تا آخر به ترتیب شماره نما و صحنه و سکانس شماره بندی می کند. در این مرحله هیچ حذفی صورت نمی گیرد.
۲)مرحلهی راف کات (تدوین اولیه):
در هنگام فیلم برداری در ابتدا و انتهای یک پلان مقداری بیشتر از آنچه مورد نیاز است فیلم برداری می شود تا به هنگام تدوین مونتور بتواند هر لحظه را که مناسب دید برای بریدن انتخاب کند. این مرحله را در واقع اولین مرحله ی واقعی تدوین می دانند اما هنوز پلان ها پیوند نهایی و منطقی خود را به دست نیاوردهاند.
۳) مرحلهی فاین کات(تدوین نهایی):
در این مرحله مونتور تصمیم نهایی را درباره ی نقطه ی برش یا کات و لحظه ی پیوند آن دو با یکدیگر می گیرد. اینک پلان هایی که به هنگام ساختن فیلم به طور جداگانه و در زمان ها و مکان های مختلفی فیلم برداری شده اند از نظر موضوع جریان وقایع و زمان و مکان دارای تداوم می گردد.
شماره ی هر پلان و سکانس و برداشت آن بر روی کلاکت نوشته می شودو در هنگام فیلم برداری جلوی دوربین شماره ی هر پلان نمایش داده می شود و صدای تقه ی کلاکت هم برای تدوین صدا لازم است.
در حالت کلی دو نوع تدوین وجود دارد:
1)تدوین تداومی 2)تدوین غیرتداومی یا بیانی
تداومی
بر اساس حفظ تداوم داستان فیلم عمل میکند ومهمترین مقولهی مشترک بین کارگردانی و تدوین است. و به لحاظ تاریخی، اصول تدوین تداومی از دورهی اول سینمای کلاسیک هالیوود(1940-1915) به تدریج در فیلمهای آمریکایی تجربه شد.این نوع از تدوین مبحث مورد نظر در این جزوه است.
غیر تداومی
بر اساس اصل مجاورت نماها، اصل تداعی معنا و روابط فضایی،زمانی وریتمیک نماها شکل میگیرد ودر آن از تشبیه، استعاره و نماد استفاده میشود و حس واقع گرایی آن کمتر از تدوین تداومی است. از لحاظ تاریخی در دههی1920 توسط فیلمسازان روس و فرانسوی طرح ریزی شد.
اهمیت تدوین در امر فیلمسازی:
در واقع تدوینگر آخرین روایتگر وداستانسرای فیلم است و تدوین در واقع کارگردانی فیلم برای با دوم است و این هنر حیطهی جدیدی را در برابر قدرت انتخاب کارگردان میگشاید.
کارگردان به کمک تدوین میتواند همهی حشو و زوائدی که درجریان زندگی واقعی وجود دارد را حذف نموده و بر جزئیات دارای اهمیت تاکید کند. در ضمن تدوین علاوه بر امکان حذف و انتخاب، به کارگردان و تدوینگر این اجازه را میدهد که حد زمانی مطلوب ومعینی که مخاطب باید ببیند را تعیین کنند،یعنی تعیین مطلوبیت طول زمان نمایش هر نما که متناسب با تاثیر آن است، در اختیار و کنترل کارگردان و تدوینگر است.
مهمترین فواید تدوین و کاربرد آن در فیلمسازی
1)به ما امکان حذف و انتخاب میدهد. به عبارت دیگر با تدوین معلوم میشود که چه بخشهایی از داستان را بیننده باید ببیند و چه بخشهایی ضرورت نمایش ندارد. روند این حذف و انتخاب از فیلمنامه آغاز شده و تا مرحلهی تدوین ادامه دارد.
2) امکان تاکید بر جزئیات را میدهد که به فوریت(برش) باید دیده شوند. زیرا هیچ پدیده ی پویایی که بتواند از نظر ایجاد تغییر آنی و فوری با برش برابری کند، در فیلم نمیشناسیم.
نمایش به موقع جزئیات و تاکید بر قسمتهای مهم داستان، همیشه در تقویت محتوا و غنی تر کردن احساس فیلم و یا ارائهی اطلاعات به تماشاگر، نقش مهمی در تاثیر و تفهیم داستان(موضوع) دارد.
3) به ما امکان میدهد که هر لحظه اراده کنیم، زمان و فضای داستان را تغییر دهیم.
4) به ما امکان خلق زمانهای جدیدی در فیلم را می دهد (زمان روانی-زمان دراماتیک) که با زمان در زندگی واقعی و یا زمان حوادث طبیعی فرق میکند. این زمانهای فیلمی تاثیر متفاوتی بر مخاطب دارند.
5) خلق فضا یا جغرافیای خلالقه در فیلم میدهد یعنی فضا یا جغرافیایی در فیلم خلق کنیم که در عالم خارج وجود ندارد. در این مورد، تدوین دو گونه عمل میکند: الف-فضاهایی که کیلومترها از هم فاصله دارند میتواند به عنوان مکانی واحد، گرد هم آورد. ب-(برعکس) میتواند، فضاهای طبیعی یا واقعی پیوسته به هم را، از یکدیگر جدا کند.
6) میتواند در خلق معنی و مفهوم ذهنی جدید (از طریق عناصری چون تضاد و تشابه) بین دو نمای همجوار، چنان عمل کند که آن معنی را نتوان در هر یک از آن نماها به طور مستقل دید بلکه از ترکیب آنها حاصل شود. بنابراین تدوین یکی از مهمترین ابزارهای بیان و بطور کلی از روشهای معانی بیان است.
توالی فیلمنامه
7) به ما امکان میدهد که مرحلهی تولید را بر اساس توالی فیلمنامه تصویر برداری نکنیم. یعنی از امتیاز رج زنی استفاده کنیم و هزینه و زمان تولید را پایین بیاوریم و تداوم و پیوستگی را در مرحلهی تدوین ایجاد کنیم.
8) به ما امکان میدهد که آن بخش (مثال یک نما) را در صورت عدم رضایت از آن، تا رسیدن به نتیجهی مطلوب و برداشت دلخواه، تکرار کرد. یعنی فقط یک نما را تکرار کنیم نه کل فیلم را. در این حالت تدوین به کارگردان قدرت کنترل کامل پروژه را میدهد.
9) به ما امکان میدهد که حرکت ثانوی دلخواهی به ساختار صحنهها و فصل های فیلم بدهیم که این حرکات در مرحلهی تولید وجود ندارند. اینحرکت ریتم تدوینی نام دارد و تعیین کنندهی سرعت حوادث و ضرباهنگ گذر رویدادهای فیلم یا برنامه است.
10) امکان استفاده از بسیاری از جلوههای ویژه را که ممکن است هم نقش زیبایی شناسی و دراماتیک وهم نقش اقتصادی در برنامه داشته باشند را برای ما فراهم میآورد. از یک فید ساده گرفته تا امکان تلفیق و بر هم نمایی چند تصویر مختلف بر روی هم. مثال: در یک ساختمان چندین طبقه، با برش به نماهایی از زاویه های مختلف از ریزش یک ساختمان واقعی و بسیاری از موارد شبیه به اینها که همگی نقش تدوین را در زمینه های اقتصادی و هنری تولید فیلم نشان میدهند.
علاوه بر موارد دهگانهی فوق ، تدوین صدا و صدا گذاری را باید اضافه کرد که در جای خود اهمیت اقتصادی و هنری زیاد دارد.
در قسمت بعد این مقاله به بررسی اجزای موجود در ساختار تدوینی فیلم و موارد دیگر می پردازیم؛ در سایت مانا رسانه ما را دنبال کنید.
